Bendi Mahi Çayı Kurudu; Balıklar Van Gölüne Ulaşamıyor

VAN- Van'ın Muradiye ilçesinde inci kefallerinin en yoğun ürediği Bendimahi Çayı kuraklık ve yanlış sulama nedeniyle kurudu. DSİ tarafından da kanalların kapatılması nedeniyle Çayın Kuruması üzerine yavru balıklar Van Gölü sularına kavuşmadan ölüyor. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, " Son 30 yıldır Bendimahi Çayı'nın kuruduğuna şahitlik etmedik. İlk kez karşılaştığımız bir manzara" dedi.

Dünyada sadece Van Gölü'nde olup, üreme dönemlerinde tatlı suya ihtiyaç duyan Van Balığı (inci kefali)  için her yıl 15 Nisan-15 Temmuz tarihlerinde av yasağı uygulanıyor. Tuzlu ve sodalı suda yaşayabilen inci kefalleri, bu dönemde neslini sürdürmek için gölden çıkıp, tatlı sulara göç ediyor. Su akışının tersine yüzerek tatlı sulara geçen inci kefalleri, yumurtalarını bırakıp, yeniden göle dönüyor. Daha sonra yavru inci kefalleri de annelerinin izinde göle dönüp, yolculuğunu tamamlıyor. Fakat son yıllarda yaşanan kuraklık ve iklim değişikliği, inci kefallerinin göç alanlarını da etkiledi. Göç yolculuğunu sürdüren yavru balıklar, en büyük üreme alanı olan Muradiye ilçesindeki Bendimahi Çayı kuruyunca göle ulaşamayan binlerce yavru balık susuzluktan dolayı ölmeye devam ediyor.

DSİ SULAMA KANALLARINI KAPATTI

İnci kefali göçünün iki aşamadan oluştuğunu, önce anne inci kefallerinin akarsulara girdiğini belirten Dr. Akkuş, "Anne inci kefalleri yukarı kesimlere gidip, yumurtalarını bırakıp, geri dönüyor. Sonra esas ikinci göç başlıyor. Yumurtadan çıkan yavru inci kefalleri, Van Gölü'ne geri dönüyor. Fakat maalesef bu yıl, bu bölgede yavru inci kefallerinin Van Gölü'ne dönmeleri bu manzaralara baktığımızda; mümkün değil. Hep suçu kuraklığa atıp, kurtuluyoruz. Ama suyu yönetemezsek, işte bu manzaralar ortaya çıkıyor. Bendimahi Çayı'nın 23'üncü kilometresinde DSİ'ye ait sulama regülatörü var. Kanunen akarsulardaki ekosistemin devam etmesi için; yapılan sulama regülatörlerinden, barajlardan belli bir miktar suyun akarsu yatağına bırakılması gerekiyor. Fakat DSİ'ye ait regülatör, bütün kapaklarını kapatmış. Bütün suyu tarımsal sulamaya kesmiş durumda. Burada inci kefali değil; dünyada sadece burada yaşayan endemik türler de var. Dolayısıyla bir an önce DSİ'nin buraya suyun bırakılması lazım. Bu bir kanuni sorumluluk" diye konuştu.

UYGULANAN SU POLİTİKASI YANLIŞ

Zamanla inci kefali stokunun da azalacağına dikkati çeken Dr. Akkuş, "Dolayısıyla etkin bir su yönetimi politikasına ihtiyacımız var. Evet çiftçinin ürününü yetiştirmesini istiyoruz. Ama 800 bin yıldır Van Gölü'nde yaşamını sürdüren inci kefallerinin de zarar görmesini istemiyoruz. Son 30 yıldır Bendimahi Çayı'nın kuruduğuna şahitlik etmedik. İlk kez karşılaştığımız bir manzara. Ama bunun tek sebebi; kuraklık değil. Kuraklık, bir sonuç. Kuraklığı ortaya çıkaran faktörler var. Suyu yönetemezseniz, bir su yönetim planınız yoksa; ne kadar suyunuz olursa olsun ortaya bu sonuç çıkar. Bu inci kefali stokunu elbette kötü etkiler. Çünkü üreyemeyen hiçbir canlı neslini sürdüremez. Şu anda adeta bir çölün ortasındayız" dedi.